Kριτική: Οιδίπους Τύραννος

 

Ο ΤΑΖ παρακολουθεί τον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη σαν σκηνοθέτη και τον Δημήτρη Λιγνάδη σαν ηθοποιό, να αναμετριούνται με την κορυφαία ίσως αρχαία τραγωδία.

Μπαίνω στην Επίδαυρο κι αντιμετωπίζω μια σκηνή εντελώς άδεια από σκηνογραφία κάτι που εμένα με τρομάζει γιατί τα θέλω τα λούσα μου. Το θέατρο τίγκα από κόσμο και η φιλοξενία των Αθηναϊκών Θεάτρων που έχουν αναλάβει την παραγωγή, υπέροχη. Μα που είναι τα σκηνικά; Έξω από τη σκηνή ο χορός χτυπάει πένθιμα με μουσικά όργανα για το κακό που πρόκειται να έρθει. Μαγκωμένος πήγα γιατί ο Οιδίπους Τύραννος θεωρείται η καλύτερη από τις σωζόμενες τραγωδίες. Το σκηνικό γεμίζει από πήλινες κούκλες μωρών που κουβαλάει ο χορός, όλα σε εμβρυακή στάση, και τα τοποθετεί στο έδαφος. Τα λόγια αρχίζουν να ηχούν αλλά και να χάνονται ποιητικά, διαλυμένες οι λέξεις η μία μέσα στην άλλη με τρομερή χάρη και τολμηρή χρήση μερικών αρχαίων που προσδίδουν στη σύγχρονη μετάφραση ακόμα μεγαλύτερη καθαρότητα χωρίς κραυγές και παλαιοημεορολογήτικους οδυρμούς. Το μοιρολόι έχει ξεκινήσει μέχρι τη στιγμή που ο Λιγνάδης μπαίνει στη σκηνή ρωτώντας να μάθει για το λοιμό που πλήττει τη Θήβα της οποίας είναι βασιλιάς. Η σκηνογραφία είναι οι ίδιοι οι ηθοποιοί και τα υπέροχα μονόχρωμα σκούρα ρούχα του Πάρη Μέξη (ειδικά το φόρεμα της Ιοκάστης είναι συγκλονιστικό και δραματουργικά εξαίσιο – θα γράψω παρακάτω για αυτό). Αισθάνεσαι ότι βρίσκεσαι σε μια ασπρόμαυρη κινηματογραφική παράσταση αρχαίας τραγωδίας στην οποία όλα έχουν ζυγιαστεί σωστά.

Δωρικός, λιτός, ψυχολογικά φορτισμένος, σκηνοθετικά ρυθμισμένος χωρίς παπαρούνες για φόντο σε μια σχεδόν άδεια σκηνή και με έναν πρωταγωνιστή που κλιμακωτά χειριζόταν τη φωνή μέχρι το τραγικό του τέλος,  o Oιδίπους Τύραννος του Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη  ήταν από αυτές τις στιγμές που δέχεσαι την ταλαιπωρία της Επιδαύρου από τη στιγμή που η παράσταση σέβεται την ιερότητά της και σε καθιστά μέτοχο της ποιητικής τελετής. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο ποσοστό στη δουλειά του Πάρι Μέξη, και φυσικά στη μουσική του Μίνωα Μάτσα. Ο Μαρκουλάκης δεν φοβάται τα χορικά ούτε να βάλει τους ηθοποιούς του να άδουν. Κάνει ποίηση χωρίς βερμπαλισμούς χάρη και στην περίεργα πεζή αλλά ταυτόχρονα κελαρυστή μετάφραση του Γιάννη Λιγνάδη και φυσικά στην κινησιολογία της Κικής Μπάκα που απογειώνει συγκλονιστικά το έργο στα αγγίγματα του Οιδίποδα με τη μητέρα του παύλα σύζυγο του. Τα τεκταινόμενα είναι σκηνοθετημένα γεωμετρικά. Όσο προχωράει το δράμα τόσο αλλάζουν οι εκφράσεις του χορού και των πρωταγωνιστών ενώ στο σκονισμένο έδαφος με τα παρατημένα πήλινα βρέφη, ρίχνουν νερό που ενώνει το ένα με το άλλο σε έναν κυκλικό λαβύρινθο όπως είναι και το έργο. Ακόμα και ο ήχος από τα καμπανάκια του σκοινιού που πιάνει ο τυφλός Τειρεσίας για να περπατήσει και να πει τον χρησμό του, ηχούν πένθιμα και απειλητικά.

Η Μουτούση φοράει ένα υπέροχο ρούχο με πολύ βαθύ ντεκολτέ δίνοντας έμφαση με τα στήθη της, στο διπλό της ρόλο. Της μάνας και της συζύγου. Πραγματικά οι σκηνές που αγγίζονται με τον Οιδίποδα είναι συγκλονιστικές. Ο Λιγνάδης ξεκινάει με μια ελαφρότητα που τη βαραίνει όσο τρέχει το δράμα και η τραγική του κατάληξη με έναν συγκλονιστικό ποιητικό επίλογο που βγαίνει μέσα από χαραγμένες φωνητικές χορδές. Ο χορός είναι όπως πρέπει και να είναι, αναπόσπαστο κομμάτι του έργου, αυτή τη φορά με τα μουσικά του όργανα να προσδίδουν περισσότερη σιωπή μέσα στη σιωπή βοηθώντας τη θεατρική ροή  και το φινάλε. Η σκηνή γίνεται μια υπαρξιακή αρένα και το δράμα καταφέρνει όσο και αν ξέρεις την κατάληξη του να σε ανατριχιάζει. Η παράσταση είναι ενδεικτικό παράδειγμα του ότι ο αυθεντικός εντυπωσιασμός δεν κρύβεται σε φτερά και πούπουλα αλλά σε γραπώνει μέσα από μια ανάγνωση χωρίς φανφάρες ενός αρχαίου δράματος όταν οι συντελεστές του το έχουν μελετήσει και έχουν πονέσει για αυτό.

Κατανοώ απόλυτα το χειροκρότημα του κοινού όσο και την τόλμη (με γνώση) του Μαρκουλάκη να αναμετρηθεί με αυτό. Κατανοώ απόλυτα τον χειρισμό του ρόλου του από τον Λιγνάδη που τον πάει από την άγνοια στη συντριβή. Κατανοώ απόλυτα την τραγικά σέξι αμεσότητα της Αμαλίας Μουτούση και την προσπάθεια της να απορρίψει τις προφητείες. Κατανοώ την αφύσικα φυσική θύελλα του Λιγνάδη απέναντι σε όσους θεωρούν ότι η Επίδαυρος θέλει ηχητικές «κορώνες». Ο Δημήτρης ορθώνει το ανάστημα του, χωρίς φόβο αλλά με πολύ πάθος, ακολουθώντας τα σκαλοπάτια της μοίρας του, κάνοντας σε να μην ξέρεις με την πρότερη υπερηφάνεια του, αν θες να τον λυπηθείς ή αν είναι άξιος του πεπρωμένου του, με τους Θεούς απόντες. Εκείνος είναι εδώ ο Θεός εκείνος και ο δαίμονας κι αυτή είναι μια πολύ λεπτή γραμμή πάνω στην οποία ο Λιγνάδης κάνει πιρουετική σκοινοβασία. Πάνω από όλα όμως, κατανοώ το ότι το να ανεβάσεις αρχαίο δράμα, δεν είναι παιχνιδάκι με φωτορυθμικά. Θέλει σεβασμό κι αγάπη κι όχι πυροτεχνήματα. Ακόμα και η σκηνή της εκούσιας αυτοτύφλωσης του ήρωα, δίνεται με έναν τρόπο συμβολικό. Το σπάσιμο του με τον ομφάλιο λώρο της μήτρας που τον γέννησε. Η σκέψη πως εκείνη τη στιγμή τα στήθη της κρεμασμένης Ιοκάστης του προσφέρουν γάλα και αίμα μαζί. Γιατί πέρα από το φόνο του Λάιου εκεί είναι το κέντρο της ύβρις. Στον τεμαχισμό των υγρών. Από τα σπλάχνα στα τυφλά μάτια. Κόκκινο και λευκό ζουληγμένο από μια πόρπη αγαπημένης μητέρας και ερωμένης και μια οπτική ίριδα για πάντα τιμωρημένη στο σκότος. Που δεν αποδέχεται κανένα φως. Ένα παιχνίδι των Θεών αφήνοντας όμως τους ανθρώπους να κάνουν τις τελικές τους επιλογές. Με μια αντικάθαρση συνειδητοποίησης του πόσο ασήμαντοι είμαστε για το σύμπαν. Σε μια παράσταση υπόδειγμα αυτοσυγκράτησης, ενορχηστρωμένου πάθους, και δραματουργικού πόνου. Το μεγαλύτερο ατού της παράστασης ανάμεσα σε πολλά άλλα είναι ότι δεν προσπαθεί να γίνει μοντέρνα με το ζόρι βάζοντας τους ηθοποιούς να καπνίζουν ή να τριγυρνούν με γιλεκάκι. Σέβεται απόλυτα το έργο του Σοφοκλή και το μετατρέπει σε μια παράσταση που υμνεί με μινιμαλιστικό στιλιζάρισμα τον δημιουργό της τραγωδίας. Κι όλα αυτά για όποιον δεν ξέρει την υπόθεση, στο πρώτο αστυνομικό «ποιος είναι ο δολοφόνος;» όλων των εποχών.

 

Επόμενες παραστάσεις:

Δευ 15/7, 21:15 Δημοτικό Κηποθέατρο Παπάγου

Τρι 16/7, 21:30 Θέατρο Δάσους – Θεσσαλονίκη

Τετ 17/7, 21:30 Θέατρο Άλσους Βέροιας – Βέροια

Παρ 19/7, 21:30 Θέατρο Δελφών “Φρύνιχος” – Δελφοί

Σαβ 20/7, 21:30 Θέατρο Φιλίππων – Καβάλα

Κυρ 21/7, 21:30 Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων – Καβάλα

Δευ 22/7, 21:30 Θέατρο Βουνού – Καστοριά

Τρι 23/7, 21:30, Αλκαζάρ – Λάρισα

Τετ 24/7, 21:30, Δημοτικό Θέατρο Βόλου Μελίνα Μερκούρη – Βόλος

Παρ 26/7, 21:30 Δημοτικό Θέατρο Κοζάνης – Κοζάνη

Σαβ 27/7, 21:30 Αρχαίο θέατρο Οινιαδών – Μεσολόγγι

Κυρ 28/7, 21:30 Ρωμαϊκό Ωδείο – Ρωμαϊκό Ωδείο Πατρών – Πάτρα

Δευ 29/7, 21:30 Ωδείο – Ρωμαϊκό Ωδείο Πατρών – Πάτρα

Τετ 31/7, 21:30 Ανατολικής Τάφρου – Χανιά

Πεμ 1/8, 21:3 Θέατρο Ανατολικής Τάφρου – Χανιά

Παρ 2/8, 21:30 Κηποθέατρο Ν. Καζαντζάκης – Ηράκλειο

Σαβ 3/8, 21:30 Κηποθέατρο Ν. Καζαντζάκης – Ηράκλειο

Κυρ 4/8, 21:30 Θέατρο “Ερωφίλη” – Ρέθυμνο

Σαβ 10/8, 21:30 Ανοιχτό Θέατρο Χώρας Άνδρου – Άνδρος

Σαβ 17/8, 21:30 Θέατρο Φλόκα – Αρχαία Ολυμπία

Κυρ 18/8, 21:30 Θέατρο Κάστρου – Καλαμάτα

Δευ 19/8, 21:30 Θέατρο Κάστρου – Καλαμάτα

Τρι 20/8, 21:30 Σαϊνοπούλειο – Σπάρτη

Τετ 21/8, 21:30 Αρχαίο Θέατρο Νικόπολης – Νικόπολη

Πεμ 22/8, 21:30 Αρχαίο θέατρο – Άργος

Δευ 26/8, 21:30 Δημοτικό θέατρο του Άλσους (Δ. Κιντής) – Ηλιούπολη

Πεμ 29/8, 21:30 Κατράκειο Θέατρο – Νίκαια

Τρι 3/9, 21:30 Θέατρο Βράχων Μελίνα Μερκούρη – Βύρωνας

Τρι 10/9, 21:30 Βεάκειο Θέατρο – Πειραιάς

O TAZ χρησιμοποιεί για μηνύσεις και εξώδικα το terra_gelida@hotmail.com και για πιο προσωπικές προτάσεις το www.facebook.com/tazthebuzz