ΤΩΡΑ |
«…Η σκέψη μου συχνά φτερουγίζει στα παλιά και να που προβάλλουν πάντα ολοζώντανα − εικόνες όμορφες και πρόσωπα αγαπημένα, σκηνές και περιστατικά της καθημερινής ζωής, χαρές και λύπες, βιώματα λογής-λογής και μαζί ολόκληρο το πανόραμα της μακρινής εκείνης πόλης του Ευξείνου Πόντου, όπου έζησα τα παιδικά μου χρόνια. Σαν όνειρο. Άλλοτε ευτυχισμένο και χαρούμενο κι άλλοτε φοβερό − ένας σωστός βραχνάς…» (Δημήτρης Ψαθάς).
Μουσική, νοσταλγία, άρωμα εποχής, παιδικές αναμνήσεις αλλά και συγκλονιστικά ιστορικά γεγονότα ζωντανεύουν στην κοσμοπολίτικη πρωτεύουσα του Πόντου, την Τραπεζούντα, μέσα από την θεατρική μεταφορά του μνημειώδους αυτοβιογραφικού, ιστορικού αριστουργήματος του Δημήτρη Ψαθά, «Γη του Πόντου», σε δραματοποίηση-θεατρική διασκευή Πάνου Αμαραντίδη και σκηνοθεσία Γιάννη Κακλέα. Ένα συγκινητικό υπερθέαμα με ζωντανή μουσική και τραγούδια από τους Κωνσταντίνο και Ματθαίο Τσαχουρίδη και 40 ηθοποιούς, χορευτές και μουσικούς επί σκηνής θα κάνει πρεμιέρα στο θέατρο RADIO CITY της Θεσσαλονίκης στις 23 Δεκεμβρίου.
Η ΥΠΟΘΕΣΗ
Η μυθιστορηματική ζωή του συγγραφέα ζωντανεύει για πρώτη φορά στην σκηνή, στην γενέτειρά του, την κοσμοπολίτικη Τραπεζούντα, το μεγάλο αστικό και πολιτιστικό κέντρο του Πόντου όπου συμβίωνε αρμονικά ένα μωσαικό διαφορετικών πολιτισμών, Ελλήνων, Αρμένιων και Τούρκων. Ο θεατής μεταφέρεται πίσω στο χρόνο στις αρχές του 1900 σε μια γιορτή στην Τραπεζούντα όπου ο νεαρός οινοπαραγωγός και έμπορος κρασιών από την Τένεδο Γιάννης Ψαθάς, πατέρας του Δημήτρη Ψαθά, γνωρίζει και ερωτεύεται την όμορφη Τραπεζούντια Μαρία Χαραλαμπίδου και παίρνει την απόφαση να την ζητήσει από τους γονείς της. Το κοινό παρακολουθεί μέσα από τα μάτια του μικρού Δημήτρη και της οικογένειάς του την καθημερινή ζωή στον Πόντο, τις σχέσεις των ανθρώπων στις γειτονιές, τις χαρές και τις λύπες, τα γλέντια, τους χορούς αλλά και τον πόνο την δύσκολη ώρα του ξεριζωμού από την γενέθλια γη.
Μαζί με τον ήρωα μπαίνει στο «Οινοπνευματοπωλείον η Ωραία Τένεδος», το μαγαζί του πατέρα του στο μεϊντάνι, προσκυνά την Παναγία Σουμελά, κάθεται στα θρανία του «Φροντιστηρίου Τραπεζούντος», χαζεύει στους δρόμους τα χανουμάκια, τις καμήλες και τους σεβάσμιους Τούρκους να τραβούν τους ναργιλέδες τους και ζει από κοντά τα γεγονότα στα γραφεία της εφημερίδας «Η Εποχή» του δημοσιογράφου Νίκου Καπετανίδη όπου εκεί πιάνει την πρώτη του δουλειά. Μέσα από το έργο ζωντανεύει μια ολόκληρη εποχή που σημαδεύτηκε από τα πιο συγκλονιστικά γεγονότα: αυτά της σφαγής των Αρμενίων, της θηριωδίας των Τούρκων απέναντι στον Ποντιακό πληθυσμό με τα θανατηφόρα τάγματα εργασίας αλλά και την ηρωική ένοπλη αντίσταση των Πόντιων αγωνιστών στα βουνά του Πόντου που δημιούργησαν αντάρτικο και κλεφτουριά αντίστοιχα με του 21…
Η «Γη του Πόντου» γράφτηκε από τον Δημήτρη Ψαθά το 1966 στην ωριμότητά του σε μια προσπάθεια να κάνει γνωστή την ζωή και τον πολιτισμό της ιδιαίτερης πατρίδας του και το έπος της αντίστασης των ηρώων της «σε μία περίοδο που η ιστορία και ο όλεθρος της Σμύρνης παρέμεναν γνωστά στο πλατύ κοινό αλλά όχι αυτή του Πόντου που παρέμενε άγνωστη» όπως ο ίδιος ομολογούσε…
«…Ήταν ένα χρέος μου προς την μακρινή εκείνη γη του Ακριτικού Ελληνισμού που κάποτε έπρεπε να εκτελέσω», ομολογούσε ο ίδιος ο Δημήτρης Ψαθάς σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Τα Νέα» στις 13-12-1966, μόλις κυκλοφόρησε το βιβλίο. «Γεννήθηκα, όπως ξέρετε, στην Τραπεζούντα του Πόντου όπου και πέρασα τα παιδικά μου χρόνια, μέσα στα μεγάλα γεγονότα του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, που ιδιαίτερα σε μας τους Ποντίους είχαν ιδιότυπες εκδηλώσεις. Η παιδική μου ζωή είναι γεμάτη από συγκλονιστικές αναμνήσεις όπως η κατοχή του ανατολικού Πόντου από τον ρωσικό στρατό, η σφαγή των Αρμενίων, η διάλυση του τσαρικού στρατού με την κομμουνιστική επανάσταση, η επιστροφή των Τούρκων, η ένοπλη αντίσταση των Ποντίων, η ομαδική φυγή προς την Ρωσία κτλ. Όλα αυτά που ο χρόνος δεν έσβησε ποτέ από την μνήμη μου ήθελα κάποτε να τα γράψω…».
Ο Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών Κωνσσταντίνος Δεσποτόπουλος προλογίζοντας το έργο το 1993 τόνιζε, «Το έργο αυτό αποτελεί τη Βίβλο του Ποντιακού Ελληνισμού. Ο συγγραφέας του βιβλίου αυτού αξίζει την εθνική ευγνωμοσύνη, γιατί πρόβαλε τόσο παραστατικά τα πάθη και τα κλέη των ακριτικών αυτών εκπροσώπων της ελληνικής ευψυχίας, ανθρώπων θρυλικής ηθικής αντοχής».
Η «Γη του Πόντου» του Δημήτρη Ψαθά απέσπασε το 1967 το Πρώτο Βραβείο Λογοτεχνίας από την «Εστία Νέας Σμύρνης» στις 25/3/1967 συνοδευόμενο από χρηματικό έπαθλο 5.000 δραχμών το οποίο ο Δημήτρης Ψαθάς προσέφερε στον Πρόεδρο του Ποντιακού Σωματείου «Εύξεινος Λέσχη Θεσσαλονίκης» υφηγητή του Πανεπιστημίου Ιωάννη Συμεωνίδη για να διατεθούν για τις σπουδές των απόρων φοιτητών του «Συλλόγου Ποντίων Φοιτητών της Θεσσαλονίκης» όπως και έγινε. «Εγώ κρατώ για τον εαυτό μου μόνο την ηθική ανταμοιβή που μου είναι αρκετή» είπε με συγκίνηση ο Δημήτρης Ψαθάς στο τέλος της ομιλίας του στην αντίστοιχη τελετή ευχαριστώντας τους συντελεστές της εκδήλωσης και παραλαμβάνοντας το βραβείο του (εφημερίδα «Τα Νέα», 27/3/1967).
Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗ ΓΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ
Γεώργιος Φτέρης (Το Βήμα, Μάρτιος 1967)
«Το γράψιμο του Ψαθά στην «Γη του Πόντου» δίνει την αίσθηση του άμεσου του ζωντανού τόσο που να μένεις συχνά με την εντύπωση ότι συμμετέχεις στα ιστορούμενα γεγονότα ότι αναπνέεις την ατμόσφαιρα των καταστάσεων που τα γεγονότα δημιουργούν, τους ανθρώπους θαρρείτε πως τους ακούτε με τα αυτιά σας να μιλάνε και τους τόπους πως τους βλέπετε με τα μάτια σας να περνούν…»
Χρήστος Αγγελομάτης «Ο ΒΟΡΕΙΟΣ» (Εφημερίδα «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ», 9-2-1967)
«…Όταν αφήνει κανείς από τα χέρια την «ΓΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ» του Δημήτρη Ψαθά μένει για πολύ σκεπτικός και με τα μάτια βουρκωμένα… Χρονικό χαρακτηρίζει ο Δημήτρης Ψαθάς το έργο του. Είναι, όμως, μία πλήρης ιστορία γραμμένη κατά τρόπο θαυμαστό για τους αιώνες…»
Γεώργιος Χ. Χιονίδης (εφημερίδα «ΦΡΟΥΡΟΣ ΤΗΣ ΗΜΑΘΙΑΣ», Βέροια, 6-3-1967)
«… Πράγματι χρειαζόταν να γραφεί ένα χρονικό του Πόντου, ιδιαίτερα στις δύο πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα. Για μια τέτοια δουλειά ήταν απαραίτητος ένας, που να έζησε τα γεγονότα, για να αναμείξει ενθυμήσεις, σκέψεις και επίκτητες γνώσεις (μελέτη), ώστε να έχουμε ένα τερπνό και ωφέλιμο βιβλίο. Νάτος, λοιπόν, ο Δημήτρης Ψαθάς. Πόντιος, από μητέρα, έζησε τα παιδικά του χρόνια στον Πόντο, στην Τραπεζούντα. Κι όποιος έζησε στην Τραπεζούντα (ακούμε να λένε αυτοί, που έζησαν) έζησε τον πνευματικό και εμπορικό Πόντο, από κοντά και τον ηρωικό, από τις ειδήσεις αυτού, που κατέληγαν στην πρωτεύουσα της ποντιακής γης. Έτσι έχουμε τον Ψαθά, που θυμάται και τον Ψαθά που διάβασε. Ένα δείγμα, μείγμα βιώματος και γνώσης. Αν προσθέσει κανένας, σ’ όλα αυτά, την γνώριμη ικανότητα του συγγραφέα, την όμορφη γλώσσα του και το σπινθηροβόλο του πνεύμα, δίνει μια αφορμή, στους παλαιούς να θυμηθούν, και στους νέους να μάθουν, για νέες Θερμοπύλες, για Ζάλογγα και Μαραθώνες…»
Παύλος Παλαιολόγος (περιοδικό «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ» 7-1-1967)
«… Ένας άγνωστος Ψαθάς αποκαλύπτεται με τη «Γη του Πόντου». Η ιστορία ενός κόσμου που επί εικοσιπέντε αιώνες έζησε, μεγαλούργησε, ανδραγάθησε και μαρτύρησε στις ακτές του Εύξεινου Πόντου. Συμβολή στην ιστορία που παρουσιάζει τον Ψαθά του θεάτρου και του καθημερινού χρονογραφήματος, ικανό και στη σύνθεση αναγνωσμάτων ιστορικού περιεχομένου.»
Φρέντυ Γερμανός (εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ», 18-2- 1979)
Σαν σήμερα πριν 60 χρόνια… «Εποχή θαυμάτων ήταν το 1919 για μας τα παιδιά του Πόντου. Όλο και πιο ωραία νέα έφταναν στα αυτιά μας… Ώσπου ήρθε και η μεγάλη είδηση. Ο Πόντος θα γινόταν ανεξάρτητο ελληνικό κράτος… Με πρωτεύουσα την Τραπεζούντα…». Ο Πόντος βέβαια δεν έγινε ποτέ ανεξάρτητο Ελληνικό κράτος… Το παιδί όμως εκείνο, που ζούσε με ορθάνοιχτα μάτια τα χρυσά όνειρα του 1919 έγινε ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΨΑΘΑΣ και μπόρεσε μια μέρα να τραγουδήσει, να σαλπίσει την ιστορία της γης του. Είχα διαβάσει τη «Γη του Πόντου» πριν μερικά χρόνια. Την ξαναδιαβάζω τώρα με την ευκαιρία που κυκλοφόρησε στα άπαντα του Ψαθά. Και με έγδαρε ξανά –όπως με είχε γδάρει τότε. Ναι… Ο Πόντος δεν έγινε ποτέ Ελληνικός. Τα παιδιά όμως του Πόντου μας έκαναν εμάς ένα κομμάτι απ’ τη γη του.
Χάρρυ Κλύνν (Βασίλης Τριανταφυλλίδης (Απόσπασμα ομιλίας του κατά την παρουσίαση της Γης του Πόντου στην Στοά του Βιβλίου το 1998):
«…Η Γη του Πόντου είναι ένα συγκλονιστικό ιστορικό ντοκουμέντο, που ξεδιπλώνει μέσα από ζωντανές μνήμες την τραγική πορεία του αλύτρωτου Ποντιακού Ελληνισμού, στην πιο πολυτάραχη και πλέον οδυνηρή περίοδο της νεοελληνικής ιστορίας. Συγχρόνως όμως είναι και ένα σπαρακτικά τρυφερό βιβλίο. Η Γη του Πόντου έχει μια μοναδικότητα. Δεν είναι βιβλίο γραμμένο από ιστορικό, η ιστορική του, όμως, αξία είναι μοναδική. Ιδιαίτερα σε μας τους Ποντίους λειτουργεί με έναν τρόπο καθαρτήριο. Μας εξαγνίζει. Μας δικαιώνει. Μας κάνει υπερήφανους. Όλα όσα τρυφερά και αβάσταχτα ανιστορούνται με γλαφυρότητα στο βιβλίο του Ψαθά είναι ένα κομμάτι και της δικής μου ζωής, αφού τα περισσότερα από αυτά τα άκουσα από το στόμα του πατέρα μου Νίκου Τριανταφυλλίδη, συμμαθητή του Δημήτρη Ψαθά στο «Φροντιστήριον Τραπεζούντος». Πρωτοδιάβασα το βιβλίο αυτό το 1974 και θέλω να πιστεύω ότι μεγαλύτερη προσφορά προς τον Ποντιακό Ελληνισμό δε θα μπορούσε να γίνει. Αποκατάσταση μιας ιστορικής αδικίας για τη γη των μαρτυρίων και των ηρωισμών. Από το βιβλίο αυτό αντλήσαμε το κουράγιο και τη δύναμη να γίνουν επιτέλους γνωστά τα πάθη και τα κλέη του Ποντιακού Ελληνισμού. Η «Γη του Πόντου» βγάζει από το σκοτάδι τον περήφανο αγώνα του Ακριτικού Ελληνισμού και τη μοναδική του αντίσταση στο βάρβαρο πρόγραμμα αφανισμού του από τους Νεότουρκους του Κεμάλ. Το βιβλίο αυτό ήταν το έναυσμα για μας, την πρώτη γενιά των Ποντίων μακριά από την Πατρίδα, για να ξεκινήσουμε τον πολύχρονο αγώνα μας, που υποχρέωσε επιτέλους μετά από χρόνια σιωπής την επίσημη ελληνική πολιτεία να αναγνωρίσει τη Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού. Και από το βιβλίο αυτό εξακολουθούμε να αντλούμε τη δύναμη για να συνεχίσουμε τον αγώνα μας μέχρις ότου συμπεριληφθεί η περήφανη και πολύπαθη ιστορία του Ποντιακού Ελληνισμού στο μάθημα της Ελληνικής Ιστορίας στα σχολεία…».
“Η γη του Πόντου”
Σκηνοθεσία: Γιάννης Κακλέας
Δραματοποίηση-Θεατρική διασκευή: Πάνος Αμαραντίδης
Ζωντανή μουσική και τραγούδι: Κωνσταντίνος και Ματθαίος Τσαχουρίδης
Μια μεγαλειώδης παραγωγή: με 40 ηθοποιούς, χορευτές και μουσικούς επί σκηνής
Σκηνικά: Μανόλης Παντελιδάκης
Κοστούμια: Νίκος Χαρλαύτης
Φωτισμοί: Στέλλα Καλτσου
Βίντεο προβολές: Παντελής Μέκκας
Κινησεολογία Στεφανία Σωτηροπούλου
Βοηθός Σκηνοθέτη Ρέα Σαμαροπούλου
Βοηθός Σκηνογράφου: Ελίνα Δράκου
Φιλική Συμμετοχή στο video : Γρηγόρης Βαλτινός
Κάθε Παρασκευή – Σάββατο & Κυριακή (Εκτός 24 & 31/12)
Extra Παραστάσεις : Δευτέρα 26/12 & Πέμπτη 29/12
Επικοινωνία Δημόσιες Σχέσεις: Αλεξάνδρα Σαμπανιώτη
Διεύθυνση Παραγωγής: Φανή Χάραρη
Παραγωγή: People Entertainment
Πληροφορίες – Κρατήσεις Ομαδικών Εισιτηρίων : Τηλ. 6946126051
Oι φωτογραφίες της Τραπεζούντας του Πόντου, εποχής πριν από τη Μικρασιατική καταστροφή, είναι από το αρχείο της Άννας Θεοφυλάκτου και από το Λεύκωμα Μέριμνας Ποντίων Κυριών Θεσσαλονίκης, που τις προσέφεραν για το video art της παράστασης. Οι φωτογραφίες του Δημήτρη Ψαθά, είναι από το αρχείο της οικογένειάς του.
Σχόλια για αυτό το άρθρο