ΤΩΡΑ |
Στο πεδίο της σύγχρονης θεατρολογικής έρευνας, όπου η έννοια της υποκριτικής διακρίνεται σε επίπεδα ”ερμηνευτικής παρουσίας”, ”ψυχοφυσικής ενσάρκωσης” και ”δραματουργικής ευθύνης”, το φαινόμενο Φιλαρέτη Κομνηνού καταλαμβάνει μια θέση σχεδόν παραδειγματική! Αν η θεωρία του θεάτρου αναζητεί τις μεγάλες μορφές που λειτουργούν σαν ζωντανά μορφολογικά παραδείγματα της σκηνικής τέχνης, τότε η Κομνηνού αποτελεί μια τέτοια μορφή: σύνθεση παράδοσης, τεχνικής, οντολογικού βάθους και χαρισματικής ”αύρας” που υπερβαίνει την απλή ερμηνεία. Η παρουσία της δεν εκφράζεται μόνο μέσα από το ρόλο, τον γεννά. Συνδιαλέγεται με αυτό που οι θεωρητικοί ονομάζουν ”θεατρικό ον”, το οντολογικά μεταβλητό εγώ που ζει επάνω στη σκηνή, στον τόπο όπου ο ηθοποιός γίνεται διαμεσολαβητής μνήμης, ήθους και αισθητικής. Αυτή η διαμεσολάβηση, τόσο σπάνια και τόσο πολύτιμη, είναι στη Φιλαρέτη Κομνηνού δομικό χαρακτηριστικό της καλλιτεχνικής της ταυτότητας! Με την αρχοντική της κορμοστασιά, τη φινετσάτη ευγένεια που αναβλύζει από κάθε της κίνηση, αναδύεται ως ένα φαινόμενο αισθητικής λάμψης, μια παρουσία που σκορπίζει φως και επιβάλλεται στο βλέμμα πριν ακόμη προφέρει λέξη. Στο ανώτατο επίπεδο της θεατρικής θεωρίας θα λέγαμε πως αν ενσαρκώνει το αυστηρό ιδεώδες της σκηνικής αριστοκρατίας, τη μορφή εκείνη που φέρει φυσικό κύρος και -πέρα από την τεχνική της- διαθέτει το σπάνιο ”χαρισματικό υπερέχον” το οποίο μόνον οι μεγάλοι του θεάτρου κατέχουν… Σε αυτό το σημείο, με βάση την αισθητική θεώρηση της υποκριτικής η Κομνηνού, λειτουργεί ως μετωνυμία του υψηλού θεάτρου: δεν ενσαρκώνει απλώς ένα χαρακτήρα, αλλά το ίδιο το ιδανικό της υποκριτικής. Το σώμα της- ως φορέας νοήματος- επικοινωνεί την πειθαρχία, την τάξη και την ισορροπία που χαρακτηρίζουν τις μεγάλες τραγικές μορφές. Το βλέμμα της, συχνά φορτισμένο με στοχαστική πυκνότητα, παραπέμπει σε εκείνο το είδος της ”σιωπηλής δραματουργίας” που συναντά κανείς στη μεγάλη παράδοση του ευρωπαϊκού θεάτρου. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, ότι θεωρείται- και δικαίως αποκαλείται- η grande dame του ελληνικού θεάτρου, ένα όνομα που έχει συνδεθεί αμετάκλητα με την καλλιτεχνική αξία, την υψηλή δεοντολογία της τέχνης και τη διαχρονική ποιότητα. Στο θεατρικό στερέωμα, όπου η έννοια της ”μεγάλης ηθοποιού” συχνά καταχράται, η Κομνηνού αποκαθιστά την αυθεντική σημασία του όρου, θυμίζοντας ότι το μεγαλείο δεν επιτελείται, αλλά αποδεικνύεται. Εδώ εντάσσεται η δραματολογική της συνέπεια: η ικανότητα να μετατρέπει κάθε κείμενο σε πεδίο έρευνας, κάθε ρόλο σε εργαστήριο υποκριτικής διερεύνησης. Ο ερμηνείες της υψηλών προδιαγραφών και απαιτήσεων, αποπνέουν τη στόφα μιας θεατρίνας εξωτερικού, αποδεικνύουν ένα είδος βαθιάς εσωτερικότητας και τεχνικής ακρίβειας που κατακτιέται μόνο μέσα από αφοσίωση, γνώση και έμφυτη μεγαλοσύνη. Στη σκηνή φέρει ειδικό βάρος, κύρος και μοναδικό εκτόπισμα, στοιχεία που μετατρέπουν κάθε της εμφάνιση σε μικρό θεατρικό γεγονός. Το σανίδι όχι μόνο την αναγνωρίζει, αλλά την επιζητεί, διότι γνωρίζει ότι επάνω του θα καταθέσει το άριστο, το απαιτητικό, το καλλιτεχνικά ανυπέρβλητο. Με τις ερμηνείες της μαγνητίζει, καθηλώνει, παρασύρει τον θεατή σε μια αλληλουχία στιγμών όπου το υψηλό δραματικό ήθος συναντά την αισθητηριακή μέθη της τέχνης. Είναι συναρπαστική, μαγευτική, εκτυφλωτική- και αυτό όχι μόνο ως τεχνίτρια, αλλά ως φορέας ενός θεάτρου που μυρίζει ποιότητα και υπενθυμίζει στο κοινό τι σημαίνει ”να τιμάς το σανίδι”. Η θεωρητική σχολή του site specific presence θα έλεγε πως η Κομνηνού διαθέτει ”σκηνικό ίχνος”- μια ενέργεια που παραμένει ακόμη και όταν φύγει από τη σκηνή. Το κοινό την κουβαλά, ο χώρος την θυμάται. Αυτό το ίχνος το αφήνουν μόνο όσοι έχουν ερμηνεύσει με τρόπο αληθινά ανθρωπογνωστικό!
Τη φετινή θεατρική περίοδο η Κομνηνού πραγματοποιεί το μεγάλο, αναπάντεχο και συγκλονιστικό καλλιτεχνικό γεγονός πρωταγωνιστώντας στο ”Misery” του Stephen King, υποδυόμενη μια εξαιρετικά κόντρα για την ίδια ηρωίδα, τη σκοτεινή Άννι Γουίλκς. Υπό τη σκηνοθετική μπαγκέτα της ευρηματικής και intellectual Έλενας Καρακούλη στο θέατρο Άνεσις, αναμετριέται με ένα ρολό- γρίφο, ένα ρόλο ψυχής και αβύσσου, αναδεικνύοντας το εύρος της τεχνικής της και το απροσμέτρητο βάθος της υποκριτικής της εκτατότητας. Στην περίπτωση της Άννι Γουίλκς, η Κομνηνού δεν παίζει- ανατέμνει. Δεν υποδύεται- διεισδύει, δεν αναπαράγει, ερμηνεύει εκ νέου την ίδια τη φύση του ψυχικού σκότους. Η ερμηνεία της κινείται στο όριο ανάμεσα στο παθολογικό και το τρυφερό, στο τρομακτικό και στο ανθρώπινο, σε μια περιοχή όπου η ηθοποιός γίνεται ”φορέας ψυχολογικού ρίσκου”. Αυτό είναι το στίγμα των μεγάλων δημιουργών. Παράλληλα, τηλεοπτικά, η παρουσία της στο επιτυχημένο σήριαλ του Mega, ”Μια νύχτα μόνο” σε σκηνοθεσία Στάμου Τσάμη, έρχεται να επισφραγίσει το εύρος της, αποδεικνύοντας ότι το μεγαλείο της δεν περιορίζεται σε μια μόνο σκηνή ή μέσο, μεταφέρει το κύρος, την πειθαρχία, το ειδικό της βάρος και στη μικρή οθόνη με τρόπο που καταξιώνει την ίδια και αναβαθμίζει το έργο. Η κάμερα- αδυσώπητη για τους αδύναμους ηθοποιούς- αποκαλύπτει την ακρίβεια των κινήσεων της, το ρυθμό της ανάσας, τη λεπτομέρεια της παύσης. Εκεί φαίνεται η ποιότητα της μεγάλης ηθοποιού: στην υποδόρια ενέργεια, στη σιωπηλή μετάβαση, στο βλέμμα που κουβαλά τη δραματουργία του χαρακτήρα πριν ειπωθεί η πρώτη λέξη. Η Φιλαρέτη Κομνηνού δεν είναι απλώς μια μεγάλη ηθοποιός- είναι άξονας πολιτισμικής συνέχειας, μια ζώσα υπόμνηση του τι σημαίνει υψηλή τέχνη στην Ελλάδα… Είναι η σπουδαιότερη ηθοποιός του ελληνικού καλλιτεχνικού στερεώματος, μια παρουσία που δεν φωτίζεται απλώς από το θέατρο, αλλά το φωτίζει η ίδια με τη συνεισφορά, τη στάση και το αξεπέραστο μεγαλείο της! Στο πεδίο της θεατρικής ανθρωπολογίας θα λέγαμε πως η Κομνηνού ενσαρκώνει το αρχέτυπο της ”Μεγάλης Ερμηνεύτριας”- μορφή που δεν λειτουργεί απλώς μέσα στο θέατρο, αλλά το ορίζει. Το μεγαλείο της δεν είναι περιστασιακό, αλλά οντολογικό- πηγάζει από το βάθος της εσωτερικής της καλλιέργειας, από τη φιλοσοφία της για την τέχνη, από την αδιάλειπτη αφοσίωση στην αλήθεια του ρόλου.
-Να υποθέσω ότι ήταν ο ρόλος που σε έκανε να πεις το ”ναι” στο έργο ”Misery” του Στίβεν Κινγκ που παίζεται στο θέατρο Άνεσις;
Ακριβώς αυτό. Ένας ρόλος που είναι δώρο για κάθε ηθοποιό. Είναι γνωστό παγκόσμια, οι ηθοποιοί επιδιώκουν να συναντηθούν και να εξερευνήσουν περίπλοκους ρόλους που κρύβουν σκοτάδια και προσφέρουν υλικό ερμηνευτικό. Με την Άννι νιώθω ότι κάνω slalom σε πολύ δύσκολη και επικίνδυνη πίστα. Είναι εξοντωτικός ρόλος αλλά έχει τόσο ενδιαφέρον που όταν μου το πρότεινε ο παραγωγός μας είπα το ‘’ναι’’ αμέσως.
-Σε ενόχλησε το γεγονός που αναγκάστηκες να τσαλακώσεις το image σου για τις ανάγκες του ρόλου;
Το αντίθετο, όχι μόνο δεν με ενόχλησε αλλά το επεδίωξα και τώρα το απολαμβάνω. Σου δίνει μια τεράστια ελευθερία και σε προκαλεί και εκφραστικά και σωματικά να προχωρήσεις σε μονοπάτια ερμηνευτικά που μέχρι τώρα δεν δοκιμάστηκαν επί σκηνής. Απ’ ότι φαίνεται για να ενεργοποιηθεί η έμπνευση χρειάζεται καμιά φορά να είναι υψηλός ο βαθμός δυσκολίας.
– Πώς είναι να δουλεύεις με την Έλενα Καρακούλη;
Την Έλενα την γνώριζα ως δραματολόγο από παλιά όταν είχαμε συνεργαστεί σε μια παράσταση του Εθνικού σε σκηνοθεσία της Κατερίνας Ευαγγελάτου, όταν συζητούσαμε με τον παράγωγο μας τον Δημήτρη Αρχιμανδρίτη για το ποιος θα σκηνοθετήσει το ”Μisery” που είχε εξασφαλίσει τα δικαιώματα, του πρότεινα την Έλενα. Η Έλενα ως σκηνοθέτης δημιούργησε με την ομάδα των εξαιρετικών συνεργατών της έναν σκηνικό κόσμο υποβλητικό, υψηλής αισθητικής που ξεφεύγει από μια εύκολη καταγραφή ενός θρίλερ.
– Η Άννι Γουίλκς δεν είναι ένας ρόλος κόντρα σε εσένα; Πώς κατάφερες να τον προσεγγίσεις με το μυαλό, την ψυχή και την προσωπικότητα ή την τεράστια τεχνική σου;
Η Άννι Γουίλκς ως ρόλος είναι υλικό μελέτης για ψυχαναλυτές, η διαταραγμένη προσωπικότητα της γεννάει ερωτήματα: ποιο τραύμα, ποια πληγή γέννησε αυτό το σκοτάδι και τη βιαιότητα σ’ αυτό το πλάσμα. Όποτε, όπως καταλαβαίνετε η πρώτη προσέγγιση έγινε με το μυαλό για τη μελέτη της συμπεριφοράς ενός τόσο ιδιαίτερου ανθρώπου και για να μην γίνει σχήμα και κατασκευή ο ρόλος, στη συνέχεια δούλεψα επάνω στην εσωτερικότητα και αλήθεια της. Την λυπάμαι την Άννι γιατί την φαντάζομαι σαν ένα πλάσμα που πλέει σε σκοτεινά νερά δίχως άγκυρα, σ’ έναν κόσμο αφόρητης μοναξιάς και παράκρουσης, και φυσικά είναι ένας ρόλος εντελώς κόντρα σε μένα…
-Έχεις ενσαρκώσει- αφήνοντας ανεξίτηλο το αποτύπωμά σου- τους πιο σημαντικούς ρόλους του παγκόσμιου ρεπερτορίου σου. Σου λείπει κάποιος από αυτούς;
Αυτός που έμεινε παραπονεμένος νομίζω ήταν ο ρόλος της Μις Χάβισαμ από τις ”Μεγάλες προσδοκίες”. Έγινε η πρεμιέρα τον Γενάρη και μετά από 20 περίπου μέρες έκλεισε το θέατρο λόγω της πανδημίας, δεν πρόλαβα να τον χαρώ αυτόν το ρόλο. Τι κρίμα.. Θυμάμαι όταν πήγα στο θέατρο με την μάσκα και τα αντισηπτικά στα χεριά, να πάρω από το καμαρίνι τα διάφορα πράγματα της Χάβισαμ, ήταν τόσο στενάχωρο και θλιβερό.
– Θεωρείς ότι ορισμένοι ηθοποιοί έχουν ”ειδικό βάρος” και εκτόπισμα επάνω στη σκηνή;
Ναι σίγουρα και είναι κάτι που το φέρεις άθελα σου. Το έχω νιώσει ως θεατής με ηθοποιούς που μόλις μπαίνουν στη σκηνή είναι σαν να αλλάζει ο αέρας γύρω τους, σαν να σε μαγνητίζει η παρουσία τους και δεν μπορείς να πάρεις το βλέμμα από πάνω τους, είναι σίγουρα ένα πολύτιμο χάρισμα. Αυτό το έζησα πολύ έντονα σε μια παράσταση στο Λονδίνο με τον Ιαν Μακ Κέλεν καθόμουν στην πρώτη σειρά και αισθανόμουν ότι το βλέμμα του με διαπερνούσε.. ‘Έπιασα κάποια στιγμή τον εαυτό μου να έχει κολλήσει στην πλάτη του καθίσματος μου και να μου έχει κοπεί η ανάσα από την ενέργεια που εξέπεμπε αυτός ο τεράστιος ηθοποιός!
-Σε πτοεί- ακόμη- η στιγμή του ”δια ταύτα” στο σανίδι;
Ναι ακόμα και τώρα ειδικά όταν δοκιμάζεις κάτι διαφορετικό. Εκεί στην κουίντα, στην ουδέτερη ζώνη, ένα βήμα πριν από τη σκηνή είναι κάποιες φόρες που θέλεις να το βάλεις στα πόδια. Αυτό το παθαίνω συνήθως στην Επίδαυρο που είναι σαν μια μεγάλη αρένα. Όταν βγαίνεις όμως, στο φως της σκηνής και αισθάνεσαι την αγκαλιά του κοινού ξεχνιούνται ως δια μαγείας οι φόβοι.
-Η χειραγώγηση και το αρρωστημένο πάθος μέχρι ποιου σημείου μπορούν να βλάψουν τον άνθρωπο;
Μέχρι πολύ επικίνδυνου σημείου, το αρρωστημένο πάθος οδηγεί μέχρι και στο φόνο. Δεν βλέπετε τι γίνεται με τις γυναικοκτονίες; Και επειδή λόγω του έργου μιλάμε για την εμμονική προσκόλληση προς ένα διάσημο συγγραφέα έχουν υπάρξει περιπτώσεις που stalker απείλησαν σοβαρά το πρόσωπο που θαύμαζαν.
-Τι είναι αυτό που κάνει κάποιον να ξεχωρίζει;
Η ζωή έδειξε ότι όποιος κυνηγάει το όνειρο και την επιθυμία για κάτι ιδιαίτερο και διαφορετικό χωρίς να ζει με την αγωνία να γίνει αρεστός και να βολευτεί σε καλούπια που το σύστημα του επιβάλλει, αυτόματα ξεχωρίζει. Όποιος ειδικά στον χώρο της τέχνης συντηρεί το όνειρο, ξεδοντιάζει τους εφιάλτες και παίρνει από το χέρι το κοινό για να το οδηγήσει έξω από την απελπισία σε μια πολύ βαθιά παρηγοριά..
– Υπάρχουν άνθρωποι στην εποχή μας που με τη στάση τους μπορούν να επιβάλλουν το μέτρο σε αυτή την ασυδοσία που βιώνουμε;
Ασυδοσία έτσι ακριβώς όπως το λέτε… Αισθάνομαι σαν να χάλασαν τα φρένα, η ανθρωπότητα εκτροχιάστηκε και τρέχει ανεξέλεγκτα. Πού; Κανείς δεν ξέρει, και φυσικά έχει πέσει μια σκιά ανασφάλειας και βαθιάς ανησυχίας στις ζωές μας όταν αισθάνεσαι ότι οι ηγέτες των κρατών που αυτοί ορίζουν το παιχνίδι ας μη γελιόμαστε, είναι υποχείρια του κέρδους. Οι άνθρωποι της τέχνης και του πολιτισμού, που θα μπορούσαν να προβάλλουν αντίσταση, έχουν μείνει μετέωροι και μάλλον απενεργοποιημένοι…
– Τι σε ενοχλεί περισσότερο από όσο συμβαίνουν γύρω μας;
Το πόσο παρασιτικά ζούσαν και ζουν τόσα χρόνια άτομα που παραβιάζουν νόμους με τις απατεωνιές τους και έχουν καταχραστεί το δημόσιο χρήμα. Η εφευρετικότητα στην απατεωνιά και το απίστευτο θράσος ότι θα γλυτώσουν από την τιμωρία και θα απολαμβάνουν εις βάρος των κορόιδων που είναι έντιμοι, είναι αδιανόητη… Με ενοχλεί που αφήνουμε τη χώρα να καίγεται κάθε καλοκαίρι, που δεν έχουμε καμία σχέση μ’ αυτό που λέγεται οικολογική συνείδηση και γενικώς έχουμε παραδοθεί σε μια απάθεια και ηττοπάθεια.
– Στην τηλεοπτική σειρά του Mega ”Μια νύχτα μόνο”, γιατί αποφάσισες να συμπρωταγωνιστήσεις;
Γιατί αρχικά μου άρεσε ο ρόλος της Κατερίνης, τώρα το πως θα εξελιχθεί δεν ξέρω… Γιατί από την πρώτη μας συνάντηση με τον σκηνοθέτη Στάμο Τσάμη ένιωσα εμπιστοσύνη και φυσικά μη ξεχνάμε και το οικονομικό θέμα. Η σειρά έχει αγαπηθεί από το κοινό, αυτό δείχνουν τα νούμερα τηλεθέασης , όποτε όλοι είμαστε χαμογελαστοί και ευχαριστημένοι στα γυρίσματα!
Σχόλια για αυτό το άρθρο