Έχει πολύ μέλλον και ανήκει στους φερέλπιδες σκηνοθέτες, με πολλές ικανότητες και γνώσεις, και αυτό είναι αδιαμφισβήτητο. Θα διαδεχθεί σε μερικά χρόνια -γιατί είναι πολύ νέος στην ηλικία- τους σημερινούς σημαντικούς σκηνοθέτες και αυτό είναι, επίσης, αδιαμφισβήτητο. Δύο επιλογές, όμως, εκτιμώ ιδιαίτερα στον ταλαντούχο : σκηνοθετεί μόνο ελληνικά έργα και προ πάντων δεν τα «πειράζει». Αφήνει έξω, δηλαδή, τις λεγόμενες μοντερνιές και τους άστοχους πειραματισμούς, που είναι πολύ της μόδας τελευταία και τους χρησιμοποιεί η πλειονότητα των σκηνοθετών άλλοτε για να εντυπωσιάσουν και άλλοτε για την ευκολία τους στα εκφραστικά μέσα. Το αποτέλεσμα; Αλλάζει όχι μόνο το ύφος, το κλίμα, η εποχή, η γραφή του συγγραφέα αλλά το ίδιο το έργο που, αν δεν γνωρίζεις εκ των προτέρων την υπόθεσή του, δεν καταλαβαίνεις τι βλέπεις! Τον πρωτογνώρισα, όταν ανέβασε-για πρώτη φορά, 120 χρόνια από τη συγγραφή του- τον «Βουρκόλακα» του Αργύρη Εφταλιώτη με την έξοχη Νένα Μεντή, και τον θαύμασα! Εφέτος, όμως, με τη «Στέλλα Βιολάντη» του Γρηγορίου Ξενόπουλου στο θέατρο Χώρα, τον θαύμασα ακόμη περισσότερο! Κατόρθωσε να αποδώσει μέσα σε δύο ώρες το κλίμα του έργου, την ατμόσφαιρα της εποχής, να αναδείξει ατόφιους τους χαρακτήρες των ηρώων, χωρίς να αλλοιώσει το μεγαλειώδη λόγο του συγγραφέα και να δημιουργήσει μία παράσταση λυρική, εικαστική, καλοστημένη και δουλεμένη με λεπτούς σκηνοθετικούς κώδικες. Ανακαλύψτε την παράσταση, γνωρίστε τον Γιώργο Λύρα από το Α ως το Ω και τρέξτε να δείτε τα έργα που σκηνοθετεί
Αγάπη:
Διανύω μέρες με σκεπτικιστική στάση απέναντί της. Μάλλον εξαιτίας της «Στέλλας Βιολάντη». Προσπαθώ να κατανοήσω γιατί είναι τόσο ζωτική για τον άνθρωπο. Η αγάπη είναι δίκοπη. Δεν είναι καθόλου μελό αυτό. Μπορεί να εξυψώσει ζωές αλλά μπορεί να καταστρέψει και τα πάντα. Δεν μπορείς να τοποθετηθείς εύκολα απέναντι σε κάτι τόσο μεγάλο και σκοτεινό. Δεν έχει διακριτά όρια και ρίζες. Ο καλλιτέχνης αγαπάει την Τέχνη του ή τον εαυτό του; Ο εραστής αγαπάει τον ερωμένο ή το κτήμα του; Πρόκειται για ένα πολύπλοκο και δύσβατο μέρος της φύσης μας. Εγώ ακόμα το διερευνώ μέσα απ’ την ίδια τη ζωή αλλά και απ’ την Τέχνη μου. Και ευτυχώς δεν έχω επαρκείς απαντήσεις. Ζω την περιπέτεια!
Βιβλία (θεατρικά):
Είναι μεγάλη τύχη για μας να μπορούμε να συνδυάζουμε την απόλαυση της ανάγνωσης με την εργασία μας. Αλλά για μένα είναι κυρίως εργαλεία δουλειάς. Το θεατρικό κείμενο είναι απείρως πιο γοητευτικό, όταν σηκωθεί απ’ τη σελίδα. Το κείμενο στο βιβλίο είναι ένας πρώτος καμβάς και εργαλείο της πρόβας.
Γρηγόριος Ξενόπουλος:
Σπάνια περίπτωση για την ελληνική γραφή και κυρίως για το ελληνικό θέατρο. Μεγάλος τεχνίτης με σπάνιες δραματουργικές αρετές. Δεν ξέρω καν αν έχει συνεχιστές ή προηγούμενο. Πρόκειται μάλλον για μοναδικό φαινόμενο. Ο πολύπλευρος τρόπος που διαχειρίζεται τα θέματα του, το βάθος που φτάνει στους χαρακτήρες του, η αφηγηματικές του γραμμές είναι στοιχεία που με εμπνέουν να δουλεύω και με κάνουν να τον θαυμάζω. Ήταν μεγάλη απόλαυση η δουλειά μας πάνω στη «Στέλλα Βιολάντη» και αυτό στο θέατρο δεν συμβαίνει συχνά. Μεγάλος οραματιστής με υψηλούς στόχους. Ανανεωτής και όχι απλά ένας ηθογράφος. Αυτό είδαμε εμείς δουλεύοντας στις πρόβες.
Δραματουργική επεξεργασία:
Είναι δύσκολη διαδικασία με κανόνες και τεχνικές. Δεν σηκώνει αυθαιρεσίες. Μπορεί να φωτίσει τα πράγματα περισσότερο προς το σήμερα ή να υπερτονίσει ζητήματα του έργου, που έχουν επιλέξει ο σκηνοθέτης με τους ηθοποιούς να αναδείξουν. Είναι θεμιτή, όταν δε συμπληρώνει την αδυναμία μας πάνω στα κείμενα αλλά την προσπάθεια μας να τονωθούν.
Ελληνικό έργο:
Πλούσιο και σημαντικό. Υπάρχουν εξαιρετικά κείμενα ελληνικά, που δεν τους έχει δοθεί η θέση που τους αξίζει. Έχω αφιερώσει πολύ χρόνο και θα αφιερώσω ακόμα περισσότερο ερευνώντας ακριβώς τέτοια κείμενα. Δεν πρόκειται για κάποια πατριδολαγνεία. Ούτε για εθνικιστική αντίληψη, γιατί ίσως ακούγεται παρεξηγήσιμο. Απλά εγώ δημιουργικά έχω βρει σ’ αυτά τα κείμενα μια πηγή έμπνευσης ανεξάντλητη και πολλά πράγματα να επικοινωνήσω μέσα από αυτά. Προς το παρόν τουλάχιστον. Δεν λέω ότι δεν θα κάνω κάτι άλλο ούτε ότι δεν μας ενδιαφέρει το διεθνές ρεπερτόριο. Απλώς, ο κύκλος της μελέτης του ελληνικού έργου που ξεκίνησα με τον «Βουρκόλακα» και μετά με τη «Στέλλα Βιολάντη» δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί.
Ζήλος: Απαραίτητος.
Ηθοποιός:
Γοητευτικό πλάσμα και δύσκολο. Σέβομαι και εκτιμώ απεριόριστα τη σκηνική διαδικασία του ηθοποιού. Τους αγαπάω πολύ τους ηθοποιούς και εμπνέομαι από εκείνους. Είναι πολύ παρεξηγημένο το επάγγελμα από τους ίδιους τους ηθοποιούς στην Ελλάδα. Ο ηθοποιός είναι ποιητής αλλά και τεχνίτης ταυτόχρονα. Έχει να εξυπηρετήσει ένα κείμενο, ένα ρόλο, κάποιους στόχους και όχι τη δική του ψυχική ευεξία. Έχει να ανταμείψει ένα κοινό, που πλήρωσε για να φτάσει ως εκείνον. Έχει ένα χρέος να εκτελέσει.
Θέατρο:
Είναι τόσο κοντά στη φύση της ζωής. Το τυχαίο και το εφήμερο που προκαλούν μεγάλες συγκινήσεις ή μεγάλες συζητήσεις είναι δίπλα στο φαινόμενο της ζωής. Γι’ αυτό ίσως και είναι τόσο αρχαία και ανθεκτική τέχνη. Γεννήθηκε απ’ την προσπάθεια του ανθρώπου να επικοινωνήσει με ό,τι είναι εκεί «έξω» αλλά και παράλληλα για να ανοίγει διαλόγους με τους συνανθρώπους του. Να διαμορφώνει το μέλλον, τις σχέσεις, τις θέσεις, να αποκαλύπτει και να μαρτυράει. Όλη η αλήθεια για τη ζωή σε κάτι που δεν είναι.
Ιδεολογικό σκηνοθετικό πλαίσιο:
Διαμορφώνεται με τα χρόνια και την πείρα. Το μεροκάματο στην πρόβα που λέμε. Και βέβαια μπορεί να είναι ες αεί σε διαμόρφωση ανάλογα το πόσο ερευνητικά προχωράς ή το πόσο θα μείνεις στάσιμος. Όσο μεγαλώνεις μάλλον είσαι πιο ανοικτός και πιο διαλλακτικός. Ή τουλάχιστον κάτι τέτοιο αντιλαμβάνομαι για τον εαυτό μου.
Καλλιτεχνικά σχέδια(επόμενα):
Η «Νίκη» του Χρήστου Χωμενίδη στον Ελληνικό Κόσμο, που κάναμε τη θεατρική μεταφορά μαζί με τον Σταμάτη Φασουλή και τώρα είμαστε στις πρόβες, λίγο πριν την πρεμιέρα. «Ο Ζορμπάς» του Καζαντζάκη που έρχεται μετά και το Μπουλούκι ετοιμάζει την επόμενη παράσταση, που θα ναι πάλι ένα ελληνικό κείμενο, και παράλληλα ετοιμάζουμε το «No man’s Land» για το Παρίσι.
Λύρας Γιώργος:
Πέρα από βιογραφικές πληροφορίες για ουσιαστικότερες απαντήσεις μάλλον το σωστότερο θα ’ταν να ερωτηθούν οι απ’ έξω. Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήνα. Σπούδασα στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και στο θέατρο Τέχνης. Δουλεύω στο θέατρο από τα 18 μου. Συνεργάζομαι 12 συνεχόμενα χρόνια με τον Σταμάτη Φασουλή. Σ’ αυτή τη συνεργασία οφείλω πολλά απ’ τη διαμόρφωσή μου και ως άνθρωπος και ως καλλιτέχνης, αν μπορώ να οικειοποιηθώ έναν τέτοιο τίτλο. Ο Σταμάτης με έχει εμπνεύσει και με εμπνέει καθημερινά και στη ζωή και στο θέατρο. Από πλευράς μου μιλάμε για ζωτική σχέση. Ο Σταμάτης και η Νένα Μεντή είναι άνθρωποι που με διαμόρφωσαν. Τους οφείλω μεγάλο μέρος του εαυτού μου και του ό,τιδήποτε μπορεί να με προσδιορίζει. Η πρώτη μου σκηνοθεσία ήταν ο «Βουρκόλακας» του Αργύρη Εφταλιώτη με τη Νένα, μετά το «No man’s Land» και τώρα η «Στέλλα Βιολάντη».
Μεταμοντερνισμός:
Εδώ σηκώνει τσιγάρο! Ανεξιχνίαστος όρος για τους Έλληνες που λατρεύτηκε παρ’ όλα αυτά. Προέκυψε σε συγκεκριμένες ευρωπαϊκές κουλτούρες υπό συγκεκριμένες συνθήκες. Το να τον υιοθετείς ως μόδα ή ως τάση τον κάνει κάτι άλλο. Ως ανάγκη προέκυψε εξελικτικά εκεί που γεννήθηκε. Κι ο ίδιος ο Λυοτάρ χρόνια μετά τη Μεταμοντέρνα Κατάσταση κάπου δήλωσε «νέοι ήμασταν, είπαμε και μια κουβέντα παραπάνω κι εσείς…». Αλλά κι αυτό τώρα είναι μια συγκεκριμένη θέση, που ο καθένας θα μπορούσε να αντικρούσει. Δεν τελειώνει εύκολα μια τέτοια συζήτηση.
Νεωτερισμοί:
Όπου και όταν είναι απαραίτητοι και με το μέτρο που χρειάζεται προχωράνε τα πράγματα μπροστά. Ανοίγουν διάλογο και, όσο ακατανόητοι και αν φαίνονται ορισμένες φορές, προχωρούν την ιστορία των πραγμάτων μπροστά. Αλλά πάλι λείπει το θεμέλιο. Πώς ορίζεται κάτι ως νεωτερικό; Υπάρχει κι εδώ ασάφεια και προχειρότητα. Δυστυχώς. Εδώ όλα αυτά αντιμετωπίζονται πολύ «εύκολα» αλλά δεν είναι. Οι νεωτερισμοί στην Τέχνη, όταν έχουν συγκεκριμένους στόχους και δε διαλύουν την επικοινωνία, είναι θαυμαστοί.
Ξένο ρεπερτόριο:
Η ομάδα μας το μελετάει πλάι πλάι με τα ελληνικά κείμενα. Σπουδάζοντας τη διακειμενικότητα στις διάφορες κουλτούρες και εποχές ανακαλύπτουμε δεσμούς πολύ συγκινητικούς ή ακόμα και αντιθέσεις πολύ δημιουργικές. Αφετηρίες και συγγένειες, που μας κάνουν να δούμε τα πράγματα ολοκληρωτικά. Δεν το σνομπάρουμε καθόλου.
Ομοφοβία:
Εντοπίζεται μόνο στο δικό μας είδος. Οι φοβισμένοι άνθρωποι είναι θλιβεροί άνθρωποι. Δεν καταλαβαίνω ποια είναι η απειλή απ’ την οποία προκύπτει αυτός ο φόβος. Αυτό πρώτα πρέπει να απαντήσουμε. Δεν δέχομαι καν τον όρο. Δεν πρόκειται για φοβία. Πρόκειται για μικρότητα.
Πρόβα: Εκεί που τα πάντα μπορούν να συμβούν. Δημιουργία και ελευθερία. Ιερή διαδικασία, όπου μοιράζονται πράγματα ακριβά.
Ριζοσπαστική ιδέα:
Εάν είναι όντως ριζοσπαστική τότε είναι πολύτιμη.
Στέλλα Βιολάντη:
Έρωτας Σταυρωμένος. Ύμνος στο μαρτύριο του Έρωτα και στα όρια του Ερωτευμένου. Ύμνος της υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εις βάθος μελέτη της διαπροσωπικής και της οικογενειακής βίας. Αυστηρή κριτική της κοινωνικής ηθικής και του οικογενειακού ιστού. Μια πολύ σκληρή και γοητευτική ιστορία. Μια σαγηνευτική ηρωίδα. Ένα σπάνιο κείμενο.
Τιμωρία:
Ποιος νομιμοποιεί τον τιμωρό; Ποιος ορίζει τον βαθμό της αμαρτίας και την αντίστοιχή της τιμωρία; Πόσο πιστεύουμε στην αμαρτία; Θα πρέπει πρώτα να απαντηθούν ανάλογα ερωτήματα και να ξεκινήσει ένας τέτοιος διάλογος για να μιλήσουμε για την τιμωρία.
Υπερρεαλισμός:
Μια πολύ σημαντική γλώσσα έκφρασης. Αξιοποίησε τη φαντασία και το όνειρο για να φτάσει στην αλήθεια.
Φωτισμοί:
Είναι απ’ τις περισσότερο αγαπημένες μου διαδικασίες κατά την προπαρασκευή μιας παράστασης. Το φως είναι ο χώρος. Είναι πολύ κοντά στην αρχιτεκτονική λειτουργία αλλά και στη ζωγραφική.
Χαρισματικός:
Ο χαρισματικός άνθρωπος είναι πάντα γοητευτικός. Εμένα μου είναι πάντα αδύνατο να αντισταθώ. Αλλά το χάρισμα απαιτεί διαρκή εξάσκηση και καλλιέργεια για να βαθαίνει και να αναπτύσσεται. Έτσι θα γεννηθούν σημαντικά πράγματα.
Ψυχισμός:
Ένας πλούσιος ψυχισμός είναι ένα σημαντικό εργαλείο. Αλλά έχω δει και το αντίθετο να συμβαίνει.
Ωραίο φινάλε:
Ωραίο φινάλε μπορεί να είναι το καλό φινάλε ή και το κακό. Το φινάλε απάντηση αλλά και το φινάλε ερώτηση. Το ωραίο φινάλε είναι αυτό που διαστέλλει τα ζητήματα του έργου σε όλη τους την ένταση και αφήνει την παράσταση να αιωρείται μέσα μας και μετά το τέλος της. Ένα ωραίο φινάλε, όσο γραφικός κι αν ακούγεται ο αριστοτελικός όρος, είναι τελείωση, πλήρωση. Είναι μεγάλο αίσθημα η κάθαρση και λυτρωτικό. Την υποστηρίζω ακόμη ρομαντικά.
