Πόσα λάθη κάνουμε καθημερινά, γραπτώς και προφορικώς; Ποιες από τις λέξεις που χρησιμοποιούμε τονίζονται, ποιες όχι, πότε βάζουμε ν στο τέλος, πότε χρησιμοποιούμε παρών και πότε παρόν, ποιο είναι σωστό και ποιο λάθος; Ένας εύκολος οδηγός με τη σωστή χρήση της γραμματικής, όπως διδάσκεται στο σχολείο.
-ότι ή ό,τι: Το ό,τι είναι άκλιτη αναφορική αντωνυμία και εισάγει δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις. Σημαίνει “οτιδήποτε, όποιο πράγμα, όσος, ό,τι λογής“: Ερχόταν ό,τι ώρα ήθελε. Το ότι είναι ειδικός σύνδεσμος που εισάγει δευτερεύουσες ειδικές προτάσεις (μετά από τα ρήματα λέγω, νομίζω, γνωρίζω, ακούω κτλ.), οι οποίες λειτουργούν ως αντικείμενο, υποκείμενο ή επεξήγηση σε άλλη πρόταση: Έμαθε ότι η δίκη αναβλήθηκε. Ο ειδικός σύνδεσμος ότι μπορεί να αντικατασταθεί από τον ειδικό σύνδεσμο πως. Αυτός είναι ένας πρακτικός τρόπος για να ξεχωρίσει κανείς αν πρόκειται για το αναφορικό ό,τι ή για τον ειδικό σύνδεσμο ότι. -που και που ή πού και πού: πρόκειται για το ερωτηματικό πού, άρα τονίζεται. Παρόμοια: αραιά και πού, από πού κι ως πού, πού να σας τα λέω, πώς και πώς.
-ποπό ή πω πω: Το επιφώνημα ποπό αντιστοιχεί στο αρχαιοελληνικό πόποι, με παρόμοια σημασία. Από το επιφώνημα προήλθε η λέξη ποπός.
-άσος ή άσσος: Ως δάνειο από άλλη γλώσσα (ιταλικά), γράφεται με τον απλούστερο δυνατό τρόπο: άσος.
-αυγό ή αβγό: Η αρχαία ελληνική λέξη ωόν στον πληθυντικό τα ωά συμπροφέρθηκε με το άρθρο και έγινε ταωγά – ταυγά. Ο τύπος με υ αναγνωρίστηκε από τη “Μεγάλη” Γραμματική Τριανταφυλλίδη ως ο πλέον διαδεδομένος. Εφόσον πρόκειται για φωνητική μεταβολή, δηλαδή για προφορά με β, είναι αποδεκτή και η γραφή αβγό.
-αυτί ή αφτί: Η αρχαία ελληνική λέξη ους στον πληθυντικό τα ωτία συμπροφέρθηκε με το άρθρο και έγινε ταυτία – αυτίον – αυτί. Ο τύπος με υ αναγνωρίστηκε από τη “Μεγάλη” Γραμματική Τριανταφυλλίδη ως ο πλέον διαδεδομένος. Εφόσον πρόκειται για φωνητική μεταβολή, δηλαδή για προφορά με φ, είναι αποδεκτή και η γραφή αφτί.
-δίνω το “παρών” ή το “παρόν”: Η φράση σημαίνει “δηλώνω την παρουσία μου λέγοντας παρών”. Καμία σχέση με το παρόν, του παρόντος.
-είμαστε ή ήμαστε: Στον ενεστώτα γράφουμε είμαστε (είμαι, είσαι, είναι, είμαστε, είστε, είναι) και στον παρατατικό ήμαστε και ήμασταν (ήμουν, ήσουν, ήταν, ήμαστε/ήμασταν, ήσαστε/ήσασταν, ήταν).
-καινούριος ή καινούργιος: Αιτιολογημένη από ετυμολογική άποψη είναι η γραφή καινούργιος (καινός + έργο). Στη σχολική Γραμματική προτείνεται η γραφή καινούριος πιθανότατα γιατί στα μεσαιωνικά ελληνικά είχε επικρατήσει ο τύπος καινούριος, κατά το στέριος, καθάριος κτλ. Θα μπορούσαν να είναι αποδεκτές και οι δύο γραφές.
-κτήριο ή κτίριο: Σύμφωνα με το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής η λέξη ετυμολογείται από το μεσαιωνικό κτίριον, που προέρχεται από το αρχαίο οικητήριον. Το ι οφείλεται στην επίδραση του ρήματος κτίζω (παρετυμολογία). Για παιδαγωγικούς λόγους (οικογένεια λέξεων κτίζω) επικράτησε στη σχολική Γραμματική το κτίριο.
-Μανώλης ή Μανόλης: Το όνομα προέρχεται από το Εμμανουήλ, στη γραφή του οποίου δεν υπάρχει ω, άρα Μανόλης.
-ωχ ή οχ: Το επιφώνημα αποδίδει απλώς τον αντίστοιχο ήχο, άρα γράφεται με την απλούστερη γραφή: οχ.
-πάρτυ ή πάρτι: Ως δάνειο από άλλη γλώσσα (αγγλικά), γράφεται με τον απλούστερο δυνατό τρόπο: πάρτι.
-O τόνος (‘) μπαίνει πάνω από το φωνήεν της λέξης που προφέρεται πιο δυνατά (λύκος, ποδόσφαιρο). Αν είναι κεφαλαίο, ο τόνος μπαίνει μπροστά από το φωνήεν Άγγελος).
Παίρνουν τόνο:
– οι δισύλλαβες, τρισύλλαβες και πολυσύλλαβες λέξεις.
– οι μονοσύλλαβες λέξεις ή, πού; πώς;
-Γράφονται με κεφαλαίο:
– τα κύρια ονόματα: (Πέτρος, Βερολίνο).
– τα ονόματα των μηνών (Μάρτιος, Απρίλιος), των ημερών (Σάββατο, Κυριακή) και των εορτών (Πάσχα, Χριστούγεννα)
– τα εθνικά (Έλληνας, Ισπανός).
– οι τίτλοι λογοτεχνικών έργων και έργων τέχνης (το “Άξιον Εστί” του Οδυσσέα Ελύτη, η “Νίκη της Σαμοθράκης”)
– οι τιμητικοί τίτλοι (π.χ. Εξοχότατος, Μακαριότατος).
-Υπάρχουν ορισμένες λέξεις στις οποίες το τελικό -ν άλλοτε παραμένει και άλλοτε χάνεται. Αυτές είναι:
– το άρθρο την
– η προσωπική αντωνυμία του τρίτου προσώπου αυτήν, την
– τα μόρια δεν και μην
Οι λέξεις αυτές διατηρούν το τελικό -ν όταν η λέξη που ακολουθεί αρχίζει από φωνήεν ή από τα σύμφωνα κ, π, τ, τα δίψηφα σύμφωνα μπ, ντ, γκ και τα διπλά ξ, ψ.
Π.χ. την είδα, την κοπέλα, την ντουλάπα, δεν ξέρω.
Άρα οι λέξεις αυτές χάνουν το τελικό -ν όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από ένα από τα υπόλοιπα σύμφωνα: β, γ, δ, ζ, θ, λ, μ, ν, ρ, σ.Π.χ. τη δασκάλα, τη θυμήθηκα.
Στον γραπτό λόγο το τελικό -ν διατηρείται πάντα στον ενικό του αρσενικού οριστικού και αόριστου άρθρου (τον, έναν) για να αποφεύγεται η σύγχυση με το ουδέτερο οριστικό και αόριστο άρθρο (το, ένα). Π.χ. τον νέο (άντρα) αλλά το νέο (είδηση), έναν νέο αλλά ένα νέο (είδηση).
Το τελικό -ν γράφεται πάντα στο άρθρο των, στην προσωπική αντωνυμία αυτόν, τον καθώς και σαν. Π.χ. των θαλασσών, αυτόν θέλει, τον φώναξε, σαν λύκος.
"Ό,τι βλέπεις είναι αληθινό, ό,τι ακούς μπορεί να μην είναι"
...Γεννήθηκα στα μεγάλα κινηματογραφικά στούντιο και μεγάλωσα σε θεατρικές σκηνές και στα τηλεοπτικά πλατό. Από μικρός έκανα παρέα με όλες τις προσωπικότητες του πολιτισμού μας. Μαζί με τους δικούς μου ανθρώπους, με στηρίζουν συνεχώς, κυρίως με το έργο τους. Ωραία ιστορία, έτσι; Κρίμα που δεν είναι αληθινή! Πάντα μου άρεσε αυτή η εκδοχή. Χρειάζεται ένας μύθος να συντηρεί την πραγματικότητα. Οι δικοί μου μύθοι είναι έγχρωμοι, σινεμασκόπ και εξώφυλλο. Και συνεχίζουν να ζουν στο cosmopoliti…
Σχόλια για αυτό το άρθρο
Κλείστε διακόπες με σκάφος απο την BednBlue.com και λάβετε έκπτωση χρησιμοποιώντας το κούπονι: cosmopoliti
Σχόλια για αυτό το άρθρο