ΤΩΡΑ |
Ο Πόντος, η γη των μαρτυρίων αλλά και των ηρωισμών: τα προσωπικά βιώματα του Τραπεζούντιου συγγραφέα Δημήτρη Ψαθά, η Γενοκτονία των Ποντίων και οι αφηγήσεις των Πόντιων οπλαρχηγών που αντιστάθηκαν κατά των Τούρκων στα δύσβατα βουνά του Πόντου κατά την περίοδο του τελικού ξεριζωμού του ελληνισμού του Πόντου
«…Είμαι ιδιαίτερα ευτυχής απόψε αγαπητοί συμπατριώτες γιατί βρίσκομαι ανάμεσά σας. Ο Ελληνικός Πόντος διατηρεί όλη τη γνήσια όψη του έτσι όπως την είχε κάποτε στα μακρινά εκείνα ακρογιάλια και τα ψηλά ρασία (απόκρημνα βουνά), που ζούνε μέσα στη μνήμη μας και στη ψυχή μας. Δεν είμαστε αρρωστημένοι νοσταλγοί. Εφτιάξαμε τη νοσταλγία μας τραγούδι και χορό αλλά και ρίξαμε όλη τη δύναμη της ψυχής μας στη δράση και στο μόχθο. Στις πόλεις, στα χωριά, στη γη που οργώσαμε, στο εμπόριο, στις επιστήμες, στα γράμματα και στις τέχνες, ολούθε όπου δόθηκε ο καθένας μας στέριωσε και αναδείχθηκε άξιος δουλευτής. Είμαστε οι πανάρχαιοι Έλληνες, που η φύτρα μας κρατά 25 αιώνες. Ένα από τα πιο ζωντανά στοιχεία του Ελληνισμού, που συνεχίζουμε με πίστη και ευλάβεια τις παραδόσεις μας, εδώ στη γη της μητέρας Ελλάδας, όπως και στη γη εκείνη του Πόντου που αφήσαμε. Δεν είναι μόνο η χαρά αλλά και βαθύτατη η συγκίνησή μου ιδιαίτερα απόψε, που βρίσκομαι στην ακραία περιοχή των προμάχων του ακριτικού Ελληνισμού, όπου πάντα ανήκαμε. Γιατί η εθνική μοίρα εμάς των Ποντίων μας έταξε να είμαστε πάντα ακρίτες. Και τότε που κατοικούσαμε εκεί και τώρα που κατοικούμε εδώ. Σάρκα και οστά της Ελλάδος, ακούραστοι εργάτες και φορείς πολιτισμού. Εδώ στις ακραίες περιοχές της πατρίδας μας, σας φέρνω τον χαιρετισμό των αδερφών μας της Αθήνας και την δική μου αγάπη. Ζήτω ο Πόντος!» αναφωνούσε ο Δημήτρης Ψαθάς το 1966 στον χαιρετισμό του προς τον Σύλλογο Ποντίων Αλεξανδρούπολης όταν τον κάλεσαν για να τον τιμήσουν με αφορμή την πρώτη κυκλοφορίας του ιστορικού χρονικού του «Γη του Πόντου» στην Αλεξανδρούπολη. Η σκέψη μου συχνά φτερουγίζει στα παλιά και να που προβάλλουν πάντα ολοζώντανα − εικόνες όμορφες και πρόσωπα αγαπημένα, σκηνές και περιστατικά της καθημερινής ζωής, χαρές και λύπες, βιώματα λογής-λογής και μαζί ολόκληρο το πανόραμα της μακρινής εκείνης πόλης του Ευξείνου Πόντου, όπου έζησα τα παιδικά μου χρόνια. Σαν όνειρο. Άλλοτε ευτυχισμένο και χαρούμενο κι άλλοτε φοβερό − ένας σωστός βραχνάς…”
Με αυτά τα λόγια ξεκινά ο Δημήτρης Ψαθάς την αφήγηση των προσωπικών του αναμνήσεων μέσα στο μνημειώδες αυτοβιογραφικό-ιστορικό χρονικό του «Γη του Πόντου», ένα ογκώδες ιστορικό χρονικό 530 σελίδων που περιλαμβάνει σπαράγματα ψυχής από την μητέρα πατρίδα του την Τραπεζούντα του Πόντου, που τόσο βίαια στερήθηκε στην τρυφερή ηλικία των 13 ετών κατά την Μικρασιατική Καταστροφή, μαθητής ακόμα του φημισμένου «Φροντιστηρίου Τραπεζούντος» όταν ξεριζωμένος ήρθε στην Αθήνα, πρόσφυγας μαζί με την χήρα μητέρα του και τις τρεις αδερφές του για ένα νέο ξεκίνημα. «Αναμνήσεις που χρόνια τώρα στριφογύριζαν στο μυαλό μου, σαν μια άγραφη μουσική που πρέπει να πέσει στο πεντάγραμμο για να λυτρώσει τον συνθέτη» μαρτυρεί ο ίδιος μέσα στις σελίδες του βιβλίου του… Ο Δημήτρης Ψαθάς καταγόταν από την Τένεδο αλλά γεννήθηκε στην Τραπεζούντα του Πόντου και το 1923, σε ηλικία 16 ετών, με τη Μικρασιατική καταστροφή, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου ολοκλήρωσε τις σπουδές του και αφιερώθηκε στη δημοσιογραφία, την ευθυμογραφία και το θέατρο. Το 1966, γράφει τη Γη του Πόντου, ένα συγκλονιστικό ιστορικό χρονικό της Μικρασιατικής Καταστροφής, με στοιχεία αυτοβιογραφικά, που αποτελεί το μοναδικό ιστορικό έργο του Δημήτρη Ψαθά.
«Τον Δημήτρη Ψαθά τον ενοχλούσε πολύ ότι το έπος της Αντίστασης των Ποντίων οπλαρχηγών ενάντια στους Τούρκους, αυτό το γνήσια ελληνικό έπος ισάξιο του 1821, όπως έλεγε ο ίδιος, ήταν άγνωστο την εποχή που συνέγραψε το βιβλίο του (το έτος 1966) στους περισσότερους Έλληνες και δεν διδασκόταν ποτέ στα σχολεία. Από αυτήν την αφορμή ορμώμενος και σε ώριμη ηλικία αναγνωρισμένος ήδη ως επιτυχημένος δημοσιογράφος, λογοτέχνης και θεατρικός συγγραφέας αλλάζει ύφος και είδος γραφής και σκύβοντας κατανυκτικά πάνω από την ιστορία των ανθρώπων της ιδιαίτερης πατρίδας του, συγγράφει το 1966 το έπος του Ποντιακού Ελληνισμού την «Γη του Πόντου», ένα μνημειώδες ιστορικό χρονικό 530 σελίδων θέλοντας να δικαιώσει τους αγωνιστές εκείνους που τίμησαν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και το χώμα που ο ίδιος στερήθηκε» τονίζουν η κόρη του συγγραφέα Μαρία Ψαθά και η εγγονή του Λένα Νίτσου, εκδότρια των Απάντων του. Επικαλούμενος ιστορικές πηγές, ημερολόγια οπλαρχηγών του Πόντου, παίρνοντας συνεντεύξεις από πολεμιστές της Αντίστασης του Πόντου και ανατρέχοντας σε προσωπικές αναμνήσεις από τα νεανικά του χρόνια στην Τραπεζούντα του Πόντου, συγγράφει το τελικά το 1966 την «Γη του Πόντου» βιβλίο που προτάθηκε να πάρει το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών.
Το 1998 έγινε παρουσίαση του βιβλίου «Η Γη του Πόντου» στη Στοά του Βιβλίου, όπου ο Χάρρυ Κλυνν είχε πει τα εξής: Είναι ένα συγκλονιστικό ιστορικό ντοκουμέντο, που ξεδιπλώνει μέσα από ζωντανές μνήμες την τραγική πορεία του αλύτρωτου Ποντιακού Ελληνισμού, στην πιο πολυτάραχη και πλέον οδυνηρή περίοδο της νεοελληνικής ιστορίας. Συγχρόνως όμως είναι και ένα σπαρακτικά τρυφερό βιβλίο. Η «Γη του Πόντου» έχει μια μοναδικότητα. Δεν είναι βιβλίο γραμμένο από ιστορικό, η ιστορική του, όμως, αξία είναι μοναδική. Όλα όσα τρυφερά και αβάσταχτα ανιστορούνται με γλαφυρότητα στο βιβλίο του Δημήτρη Ψαθά είναι ένα κομμάτι και της δικής μου ζωής, αφού τα περισσότερα από αυτά τα άκουσα από το στόμα του πατέρα μου Νίκου Τριανταφυλλίδη, συμμαθητή του Δημήτρη Ψαθά στο «Φροντιστήριον Τραπεζούντος». Πρωτοδιάβασα το βιβλίο αυτό το 1974 και θέλω να πιστεύω ότι μεγαλύτερη προσφορά προς τον Ποντιακό Ελληνισμό δε θα μπορούσε να γίνει. Αποκατάσταση μιας ιστορικής αδικίας για τη γη των μαρτυρίων και των ηρωισμών. Από το βιβλίο αυτό αντλήσαμε το κουράγιο και την δύναμη για να γίνουν, επί τέλους γνωστά τα πάθη και τα κλέη του Ποντιακού Ελληνισμού. Η Γη του Πόντου βγάζει από το σκοτάδι τον περήφανο αγώνα του Ακριτικού Ελληνισμού και την μοναδική του αντίσταση στο βάρβαρο πρόγραμμα αφανισμού του από τους Νεότουρκους του Κεμάλ. Το βιβλίο αυτό ήταν το έναυσμα για μας, την πρώτη γενιά των Ποντίων μακριά από την Πατρίδα, για να ξεκινήσουμε τον πολύχρονο αγώνα μας που υποχρέωσε, επιτέλους, μετά από χρόνια σιωπής, την επίσημη Ελληνική πολιτεία να αναγνωρίσει τη Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού. Και από το βιβλίο αυτό εξακολουθούμε να αντλούμε τη δύναμη για να συνεχίσουμε τον αγώνα μας μέχρις ότου συμπεριληφθεί η περήφανη και πολύπαθη ιστορία του Ποντιακού Ελληνισμού στο μάθημα της Ελληνικής Ιστορίας στα σχολεία.
Ο Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος το Μάρτιο του 1993, προλογίζοντας την νέα έκδοση του βιβλίου επισημαίνει «Η Γη του Πόντου αποτελεί τη Βίβλο του Ποντιακού Ελληνισμού» όπου ο συγγραφέας ιστορεί σε τόνο συγκλονιστικό, τα πάθη και τα κλέη του, όσα διαδραματίσθηκαν πριν από εβδομήντα ήδη χρόνια. Πολλές σελίδες του είναι κείμενα εθνικής αυτογνωσίας και μυσταγωγίας, και όχι μόνο για τους Ποντίους αλλά και για τους άλλους Έλληνες. Το πρώτο μέρος του βιβλίου παρουσιάζει τις παιδικές αναμνήσεις του συγγραφέα, την ειρηνική ζωή των Ελλήνων της Τραπεζούντας, με τον οικονομικό δυναμισμό τους, την πνευματικο-ηθική περιωπή τους, καθώς και την άνετη συμβίωσή τους με τους μη Έλληνες κατοίκους της. Συναισθήματα «ελέου και φόβου» υπεγείρει το δεύτερο μέρος, με τις συναρπαστικές περιγραφές των δεινών τού άμαχου ελληνικού πληθυσμού του Πόντου από τη θηριωδία των Τούρκων, αλλά και γεννάει συναισθήματα ηθικού ενθουσιασμού για την υπεράνθρωπη καρτερία και το αλύγιστο φρόνημα των γενναίων αυτών ανθρώπων απέναντι στα βασανιστήρια και στο θάνατο. Ο Δημήτρης Ψαθάς, ο συγγραφέας του βιβλίου αυτού, αξίζει την εθνική ευγνωμοσύνη, γιατί πρόβαλε τόσο παραστατικά τα πάθη και τα κλέη των ακριτικών αυτών εκπροσώπων της ελληνικής ευψυχίας, ανθρώπων θρυλικής ηθικής αντοχής».
Η Δήμητρα Παπαδοπούλου και η Λένα Νίτσου στην τιμητική εκδήλωση της ΕΣΗΕΑ για το βιβλίο “Γη του Πόντου”
Το ενδεικτικό του Δημήτρη Ψαθά από την Τραπεζούντα (δημοσιεύεται για πρώτη φορά)
Σχόλια για αυτό το άρθρο